Emacs

باشترین دەستکاریکەر editor لەلایەن (ریچارد ستاڵمان)ەوە و لەسەر سیستمی گنو/لینوکس چی کراوە، ئێستا هەموو سیستمەکانی تر بەکاری دەبەن، کاری: نووسینی دەق، نووسینی پۆستی ئەلیکترۆنی، بەڕێوەبردنی کاروباری پۆستی ئەلیکترۆنی e-mail، گەیاندنی فرمانەکانی Shell و Telnet، کردنەوە و خوێندنەوەی پەڕگەکانی تر، نووسینی کۆدەکانی C/C++/java/FORTRAN/Lisp ... هتد و چەندین کاری تری نووسین و بەڕێوەبردنی کاروباری سیستەمەکە ئەنجام دەدات، گرنگی و باشی ئەم دەسکاریکەرە زۆر زۆرە, بەکارهێنەر دەتوانێت شێوەپێدان configuration بۆ بکات کە هەموو کارەکانی رۆژانەی خۆی لەناو ئیماکس جێبەجێ بکات, هەر لە گوێگرتن لە گۆرانی و یاریکردن و نوسین و ناردنی ئیمەیل و چاتکردن زۆر کاری تر، ئەگەر بەکارهێنەرێکی ئاسایی ئیماکس بیت دەتوانیت هەموو ئەوکارانە لە یەک کاتدا ئەنجام بدەیت، وە ئەگەر بەکارهێنەرێکی پەرەپێدەر بیت و لە دروستکردنی نەرمەکاڵا و دروستکردنی پرۆگرام یان ئەو کەسانەی کار لەسەر ڕاژە دەکەن و ماڵپەڕی گەورە بەڕێوە دەبەن هەر زۆر شیاوە.

خراپیەکانی

• تاقەت و حەوسەڵە، سوربوون لەسەر فێربوون.
• GUI نیە هەموو کارەکان تەنیا لە ڕێگەی تەختەکلیلەەوە ئەکرێت، وەکو مایکرۆسۆفت نەچووە مشکەکە لە ئەپڵ قەرز کات، هەرچەندە وەشانی xemacs مشکەکەش بایەخی خۆی هەیە.
• شوێنی کلیلەکان لە تەختەکلیلەکە،ئێمە واڕاهاتوین بۆ لەبەر گرتنەوە کلیلی ctrl + c بۆ لکاندن ctrl+v هتد...... بەکاربەرین بەڵام لە ئیماکس وانیە، هەموو شتێک عاسیە, تاکو بەباشی لەگەڵی ڕادێیت, ئیتر هیچ دەسکاریکەرێکی ترت ناوێت.

تێبینی گرنگ: وە هەر بۆ زانیاریتان ئیماکس دابەشکراوی هەیە کە کلیلی کارەکان لەسەر تەختەکلیلەکە بۆ ئەو بەکارهێنەرانەی کە بە CTRL+C بۆ لەبەرگرتنەوە و CTRL+V بۆ لکاندن بەکار ئەهێنن و هتد.....، ئەمەش یەکێک لە دابەشکراوەکانی. لاپەڕەی سەرەکی، سەرچاوەی کۆدەکان

دامەزراندنی ئیماکس

لێرەوە دەتوانیت نوێترین وەشانی ئیماکس داگریت بۆ هەموو سیستمە کارگێڕیەکان

Emacs

کارکردنی emacs

دەکرێت emacs لە ڕێگەی کۆنسۆڵەکەوە بخرێتە کار:

٪ emacs

هاوکات دەکرێت ناوی پەڕگەیەک بنووسرێت وەک ڕاگەیێنێک بۆ بەرنامەکە، ئەوکات پەڕگەکە دروست دەکات و دەکرێتەوە بۆ کارتێداکردن:

emacs /home/me/prog1.cc

کورتکراوەکان لەسەر تەختەکلیلەکە

• C= CTRL
• M= ALT
• یان M= Esc

کورتکراوەکانی emacs

لە (emacs)دا دەتوانیت لیستە و کورتکراوەکان خۆت پێناسی بکەیت و به ‌خواستی خۆت گۆڕانکارییان تێدا بکەیت، لە بنچینەدا (emacs) چەندین کورتکراوەی ئامادە کردوە بۆ ئەنجامدانی کردارەکان، ئەم کورتکراوانە بۆ ئەو کەسانە بایەخدارە کە پەی بە بەکاربردنی (تەختەکلیل keyboard) دەبەن و کەمتر مشکەکە دەجووڵێنن. وا لە خوارەوە بۆ ئاسانکاریی بەکاربردنی (emacs) چەند کورتکراوەیەک دەنووسین:

ئامرازە سەرەتای و گرنگ و پێویستەکان

---

--------------

• c-g بۆ داخستنی ئەو فەرمانەی کە لێی پەشیمان ئەبیتەوە بۆ نمونە m-x
• c-x c-c بۆ داخستنی تەواوی ئیماکس
• c-x c-f بۆ کردنەوەی پەڕەیەکی نوێ یان کردنەوەی پەڕەیەکی کۆن کلیلی TAB بۆ یارمەتی نیشاندانی پەڕگە کۆنەکان.
• c- x k داخستنی ئەو پەڕگەیەی کە لە ناویایت (پەڕگەکە ناسڕێتەوە)

جوڵەکردن بە تەختە کلیل

• c-f ڕۆشتنی نوسەیەک بەلای ڕاستدا
• c-b ڕۆشتنی نوسەیەک بەلای چەپدا
• m-f ڕۆشتنی وشەیەک بەلای ڕاستدا
• m-b ڕۆشتنی وشەیەک بەلای چەپدا
• c-d سڕینەوەی یەک نوسە
• m-d سڕینەوەی یەک وشە
• _-c گەڕاندەوە (Undo)
• c-n ڕۆشتنی هێڵێک بۆ خوارەوە
• c-p ڕۆشتنی هێڵێک بۆ سەرەوە
• c-a بۆ سەرەتای دێڕی ئەو هێڵە
• c-e بۆ کۆتایی دێڕی ئەو هێڵە
• >-m بۆ ماڵەوە و سەرەتای هەموو لاپەڕەکە
• >-m بۆ کۆتایی هەموو لاپەڕەکە
• c-v یەک لاپەڕە بۆ خوارەوە (Page Down)
• m-v یەک لاپەڕە بۆ سەرەوە (Page Up)
• c-l بۆ ناوەڕاستی لاپەڕەکە
• c-x 2 لەتکردنی شاشە پەنجەرە (سەرەوە و خوارەوە)
• c-x o هەڵبژاردنی کامە شاشە یان پەنجەرە
• c-x 3 لەتکردنی شاشە پەنجەرە (ڕاست و چەپ)
• c-x 1 سڕینەوەی شاشەکان پەنجەرەکان

گەڕان

• c-s گەڕانی ئاسایی، وە ئەگەر لە دەقێکدا دوو جۆر نوسینمان هەبێت بەم شێوەیە (Text یان text) ئەگەر من لەکاتی گەڕان یەکەم نوسەم بە T کرد ئەوا تەنها ئەو وشانە دەدۆزێتەوە کە یەکەم پیتیان بە گەورە دەستی پێکردووە
• c- space دەسنیشانکردن (Select) بەپێی خواستی خۆت، دیسان c-space بۆ ناچالاک کردن
• c-k سڕینەوە تاکۆتایی ئەو هێڵە
• m-w لەبەرگرتنەوە (copy)
• c-w بڕین (cut)
• c-y لکاندن

لەجێدانان (replace)

• m-x پاشان query-replace یاخود ڕاستەوخۆ بڕۆرە ناو query-replace ەوە بەم کلیلە % - Esc لەدواییدا ناوی ئەو وشەیە ئەنوسین کە هەیە خۆی و پاشان داوای وشەی لەجیاتی ئەکات پێی ئەدەین و بە کلیلی (y یان n) ئەوشانە لەجیاتی دائەنێین یان وەک خۆی ئەیهێڵینەوە.
• $ - m وشە ڕاستکەرەوە دیارە پشتیوانی زمانی کوردی ناکات، لەو دەقەی هەتە ڕاستەوخۆ پێت ئەڵێت کامە وشە هەڵە نووسیوتە و هەڵبژاردنت ئەداتێ بۆ ڕاستکردنەوەی.
• Flyspell-mode ئەمەش هەر وشە ڕاستکەرەوەیە بەڵام ئەو ئامرازە چالاک ئەکەیت بە m-x پاشان flyspell-mode ئیتر لەکاتی نوسیندا هەر هەڵەیەکی زمانەوانی بکەیت ئاگادارت ئەکاتەوە.

بۆ زیاتر تەماشای (بەڵگەنامه document)‌ی (emacs) بکە لەم بەستەرەدا: http://ftp.xemacs.org/pub/xemacs/docs/letter/new-users-guide-letter.pdf.gz

سەرچاوە

لاپەڕەی سەرەکی فێرکاری زانیاری زۆرتر

زانستپەروەرانی کورد - ++C له ژێر لینوكسدا - به‌شی دووه‌م