230px|thumb|left|LXDE Desktop Full LXDE کەکورتکراوەی Lightweight X11 Desktop Environment هەنووکە سووکەڵەترین دوروبەری خێزانی لینوکس/یونیکس ــە لەم دەمەدا. LXDE بۆئەوەی دروستکراوە کەلەگەڵ کەمترین ئاستی پێداویستی ڕەقەکاڵادا و بەتایبەت کارتی گرافیکدا هەڵبسوڕێت و یەکجار قەبارەیەکی زۆر کەم لەبیرگە و لەسەر پەپکە ڕەقەکە داگیر دەکات. هەمان کات زۆر زۆر بەکارهێنەر هەیە کەڕەقەکاڵای زۆرچاک و نوێیان هەیە، بەڵام دەیانەوێت ئەو توانایانە لەپرۆسەی کارکردن و بەڕێوەبردندا بەسەر ببرێت نەوەک بۆ دەوروبەرێکی وەکو GNOME کەلەگەڵ Ubuntu هەیە بەبنەڕەت و گەورەییەکەی نزیکەی 400 مێگابایتە لەپێش دامەزراندن و بیرگەیەک و قەبارەیەکی باش دەبات تەنها بۆخۆی. بەڵام Lubuntu کەوەشاندنێکی تاقیکاری ئوبونتوی نوێیە لەگەڵ دەوروبەری LXDE تەنها 31 مێگابایتە پێش دامەزراندن. ئامرازەکانی تر ئەگەر ویستت دەتوانیت بەتەنها دایانمەزرێنیت بەبێ گەڕاندنەوە بۆ هەموو گورزەی دەروبەری بنەڕەت.

پێکاهەتەی LXDE

200px|thumb|left|لۆگۆی فەرمی LXDE LXDE وەکو دەوروبەری GNOME و XFCE هەرهەمان تووڵئامرازی GTK بەکاردەبات بەگشتی بەزمانی C داڕێژراوە هەرچەندە لێرە و لەوێ بەحوکمی کارکردنی لەسەر لینوس/یونیکس، زمانەکانی تری داڕشتنی لەگەڵدا بەکاردەبرێن وەکو Python یان Ruby. بەڵام زۆر جودایە لەڕووی کارەوە لەدەورەبەرەکانی هاوشانی. ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆئەوەی LXDE گورزەیەکی قەبە و کۆمەڵێک lib تایبەت و تووڵئامرازی تایبەت بەخۆی داناگرێت، بەڵکوو وەکو بەڕێوەبردنی بوخچە و پەڕگەکان توانیەتی نەرمەکاڵایەکی وەکو Pcmanfm بکاتە بناغەی دەروبەرەکە و ئامرازێکی Shell/Bash ــی هەیە بەناوی Lxterminal خاوەنی Session خۆیەتی. ئەوەشی شایەنی وتنە، ئەوەیە کەبەڕێوبەردنی پەنجەرەکان Windows Manager دیسان ئامرازێک سووکەڵە و ناسکی وەکو OpenBox لەخۆدەگرێت و بەچوستی کاری لەگەڵدا دەکات. هەروەها چەندینی ئامرازی تر کەهەموویان دەتوانین بڵێێن هەوڵدراوە سووکەڵەترینیان بێت Lightweight. لێرەوە بۆ چەند نمونەیەک:

Xarchiver
Leafpad
Lxterminal
Lxmusic
Lxsession
LXAppearance

بەستەری سەرەکی پڕۆژەکە

مێژووی LXDE

ئەمە دەربارەی مێژووە.

تەختەکلیلی کوردی لە LXDE

دیارە لەدەوروبەرەکانی تر ئامرازێکی گرافیک دانراوە کەکاری ئەوە دەکات تەختەکلیلەکە بگۆڕێت بەو پێێەی ئەم فرمانە بەگەڕ دەخات:

setxkbmap iq -variant ku_ara

بەڵام تاهەنووکە ئامرازێکی وا نییە لە LXDE بەڵکو ئامرازی Keyboard Layout Switcher هەیە، کاتێک تەختەکلیل دەگۆڕێت ئەگەر پێشتر ناسێدرابوو بەسیستەمە یان باشترە بڵێین دەروبەرەکە. ئێمە لێرەدا دەیکەین بەدوو بەشەوە. ئەگەر کاتێک سیستەمە سوود لە xorg.conf وەربگرێت یان ‌HAL.

xorg.conf

ئەم پەڕگەیە /etc/X11/xorg.conf دەسکاری دەکەین. بەم شێوەیە ڕێکی دەخەین.

Section "InputDevice"
    Identifier         "argh"
    Driver             "kbd"
    Option             "CoreKeyboard"
    Option             "XkbRules" "xorg"
    Option             "XkbModel" "pc105"
    Option             "XkbLayout" "dk,iq"
    Option             "XkbVariant" ",ku_ara"
    Option             "XkbOptions" "grp:alt_shift_toggle"
EndSection

‌HAL

بەو پێیەی هەنووکە [[Hardware abstraction layer]] سەرپەرشتی ئاشنابوونی ڕەقەکاڵا و سیستەمەکە دەکات. دەتوانین بەم شێوەیە تەختەکلیلی کوردی زۆر بکەین.

لەبەرگرتنەوە:

# cp /usr/share/hal/fdi/policy/10osvendor/10-keymap.fdi /etc/hal/fdi/policy/

دەستکاری پەڕگەی لەبەرگیراو:

 # vim /etc/hal/fdi/policy/10-keymap.fdi

بڕگەی تایبەت بەختەکلیل بەم شێوەیە دەناسێنین:

<?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-1"?> <!-- -*- SGML -*- -->
<deviceinfo version="0.2">
  <device>
    <match key="info.capabilities" contains="input.keymap">
      <append key="info.callouts.add" type="strlist">hal-setup-keymap</append>
    </match>

    <match key="info.capabilities" contains="input.keys">
      <merge key="input.xkb.rules" type="string">base</merge>

      <!-- If we're using Linux, we use evdev by default (falling back to
           keyboard otherwise). -->
      <merge key="input.xkb.model" type="string">keyboard</merge>
      <match key="/org/freedesktop/Hal/devices/computer:system.kernel.name"
             string="Linux">
        <merge key="input.xkb.model" type="string">evdev</merge>
      </match>

      <merge key="input.xkb.layout" type="string">dk,iq</merge>
      <merge key="input.xkb.variant" type="string"> ,ku_ara</merge>
      <merge key="input.xkb.options" type="string">grp:alt_shift_toggle</merge>
    </match>
  </device>
</deviceinfo>

UDEV

ئەوانەی سیستەمە نوێکان لەسەر داڕستنی نوێ و پێکەوەگونجانی نوێ بەکاردەبەن، بۆ نمونە خێزانی debian دەتوانن بەمجۆرە ڕێکی بخەن. لەپەڕەی:

/etc/default/keyboard

بەم شێوەیە:

XKBMODEL="pc105"
XKBLAYOUT="dk,iq"
XKBVARIANT=" ,ku_ara"
XKBOPTIONS="lv3:ralt_switch,compose:lwin,grp:alt_shift_toggle"

ئەو سیستەمانەی لەگەڵیدان لەبەر سووکەڵەیی.

زۆر لەدابەشکردنەکانی لینوکس و بەچکەکانی خێزانی freeBSD ئێستا ئەم دەروبەرەیان لەگەڵدایە، بەتایبەتی باوە بۆ هەموو LiveCD ــکان. لەگرنگترینیان:

بۆ بینینی زۆرتر تەماشای ئەم بەستەرە بکە.