Emacs: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

وەک پێداچوونەوەی ‏١٧:١٩، ١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٤

باشترین دەستکاریکەر کە لەلایەن (ریچارد ستاڵمان)ەوە و لەسەر سیستمی گنو/لینوکس چی کراوە، ئێستا هەموو سیستمەکانی تر بەکاری دەبەن، کاری: نووسینی دەق، نووسینی پۆستی ئەلیکترۆنی، بەڕێوەبردنی کاروباری پۆستی ئەلیکترۆنی، گەیاندنی فرمانەکانی Shell و Telnet، کردنەوە و خوێندنەوەی پەڕگەکانی تر، نووسینی کۆدەکانی C/C++/java/FORTRAN/Lisp ... هتد و چەندین کاری تری نووسین و بەڕێوەبردنی کاروباری سیستەمەکە ئەنجام دەدات، گرنگی و باشی ئەم دەسکاریکەرە زۆر زۆرە, بەکارهێنەر دەتوانێت بەشێوەیەک سازکاری بۆ بکات کە هەموو کارەکانی رۆژانەی خۆی لەناو ئیماکس جێبەجێ بکات, هەر لە گوێگرتن لە گۆرانی و یاریکردن و نوسین و ناردنی ئیمەیل و چاتکردن زۆر کاری تر، ئەگەر بەکارهێنەرێکی ئاسایی ئیماکس بیت دەتوانیت هەموو ئەوکارانە لە یەک کاتدا ئەنجام بدەیت، وە ئەگەر بەکارهێنەرێکی پەرەپێدەر بیت و لە دروستکردنی نەرمەکاڵا و دروستکردنی پرۆگرام یان ئەو کەسانەی کار لەسەر ڕاژە دەکەن و ماڵپەڕی گەورە بەڕێوە دەبەن هەر زۆر شیاوە.

خراپیەکانی

تاقەت و حەوسەڵە، سارد نەبوونەوە.
GUI نیە هەموو کارەکان تەنیا لە ڕێگەی تەختەکلیلەەوە ئەکرێت، وەکو مایکرۆسۆفت نەچووە مشکەکە لە ئەپڵ قەرز کات.
شوێنی کلیلەکان لە تەختەکلیلەکە،ئێمە واڕاهاتوین بۆ لەبەر گرتنەوە کلیلی ctrl + c بۆ لکاندن ctrl+v هتد...... بەکاربەرین بەڵام لە ئیماکس وانیە، هەموو شتێک عاسیە, تاکو بەباشی لەگەڵی ڕادێیت, ئیتر هیچ دەسکاریکەرێکی ترت ناوێت.

تێبینی گرنگ: وە هەر بۆ زانیاریتان ئیماکس دابەشکراوی هەیە کە کلیلی کارەکان لەسەر تەختەکلیلەکە بۆ ئەو بەکارهێنەرانەی کە بە CTRL+C بۆ لەبەرگرتنەوە و CTRL+V بۆ لکاندن بەکار ئەهێنن و هتد.....، ئەمەش یەکێک لە دابەشکراوەکانی.

لاپەڕەی سەرەکی، سەرچاوەی کۆدەکان

دامەزراندنی ئیماکس

لێرەوە دەتوانیت نوێترین وەشانی ئیماکس داگریت بۆ هەموو سیستمە کارگێڕیەکان

Emacs

کارکردنی emacs

دەکرێت emacs لە ڕێگەی کۆنسۆڵەکەوە بخرێتە کار:

٪ emacs

هاوکات دەکرێت ناوی پەڕگەیەک بنووسرێت وەک ڕاگەیێنێک بۆ بەرنامەکە، ئەوکات پەڕگەکە دروست دەکات و دەکرێتەوە بۆ کارتێداکردن:

emacs /home/me/prog1.cc

کورتکراوەکان لەسەر تەختەکلیلەکە

C= CTRL
M= ALT
یان M= Esc

کورتکراوەکانی emacs

لە (emacs)دا دەتوانیت لیستە و کورتکراوەکان خۆت پێناسی بکەیت و به ‌خواستی خۆت گۆڕانکارییان تێدا بکەیت، لە بنچینەدا (emacs) چەندین کورتکراوەی ئامادە کردوە بۆ ئەنجامدانی کردارەکان، ئەم کورتکراوانە بۆ ئەو کەسانە بایەخدارە کە پەی بە بەکاربردنی (تەختەکلیل keyboard) دەبەن و کەمتر مشکەکە دەجووڵێنن. وا لە خوارەوە بۆ ئاسانکاریی بەکاربردنی (emacs) چەند کورتکراوەیەک دەنووسین:

ئامرازە سەرەتای و گرنگ و پێویستەکان

--------------

c-g بۆ داخستنی ئەو فەرمانەی کە لێی پەشیمان ئەبیتەوە بۆ نمونە m-x
c-x c-c بۆ داخستنی تەواوی ئیماکس
c-x c-f بۆ کردنەوەی پەڕەیەکی نوێ یان کردنەوەی پەڕەیەکی کۆن کلیلی TAB بۆ یارمەتی نیشاندانی پەڕگە کۆنەکان.
c- x k داخستنی ئەو پەڕگەیەی کە لە ناویایت (پەڕگەکە ناسڕێتەوە)

جوڵەکردن بە تەختە کلیل

c-f ڕۆشتنی نوسەیەک بەلای ڕاستدا
c-b ڕۆشتنی نوسەیەک بەلای چەپدا
m-f ڕۆشتنی وشەیەک بەلای ڕاستدا
m-b ڕۆشتنی وشەیەک بەلای چەپدا
c-d سڕینەوەی یەک نوسە
m-d سڕینەوەی یەک وشە
_-c گەڕاندەوە (Undo)
c-n ڕۆشتنی هێڵێک بۆ خوارەوە
c-p ڕۆشتنی هێڵێک بۆ سەرەوە
c-a بۆ سەرەتای دێڕی ئەو هێڵە
c-e بۆ کۆتایی دێڕی ئەو هێڵە
>-m بۆ ماڵەوە و سەرەتای هەموو لاپەڕەکە
>-m بۆ کۆتایی هەموو لاپەڕەکە
c-v یەک لاپەڕە بۆ خوارەوە (Page Down)
m-v یەک لاپەڕە بۆ سەرەوە (Page Up)
c-l بۆ ناوەڕاستی لاپەڕەکە
c-x 2 لەتکردنی شاشە پەنجەرە (سەرەوە و خوارەوە)
c-x o هەڵبژاردنی کامە شاشە یان پەنجەرە
c-x 3 لەتکردنی شاشە پەنجەرە (ڕاست و چەپ)
c-x 1 سڕینەوەی شاشەکان پەنجەرەکان

گەڕان

c-s گەڕانی ئاسایی، وە ئەگەر لە دەقێکدا دوو جۆر نوسینمان هەبێت بەم شێوەیە (Text یان text) ئەگەر من لەکاتی گەڕان یەکەم نوسەم بە T کرد ئەوا تەنها ئەو وشانە دەدۆزێتەوە کە یەکەم پیتیان بە گەورە دەستی پێکردووە
c- space دەسنیشانکردن (Select) بەپێی خواستی خۆت، دیسان c-space بۆ ناچالاک کردن
c-k سڕینەوە تاکۆتایی ئەو هێڵە
m-w لەبەرگرتنەوە (copy)
c-w بڕین (cut)
c-y لکاندن

لەجێدانان (replace)

m-x پاشان query-replace یاخود ڕاستەوخۆ بڕۆرە ناو query-replace ەوە بەم کلیلە % - Esc لەدواییدا ناوی ئەو وشەیە ئەنوسین کە هەیە خۆی و پاشان داوای وشەی لەجیاتی ئەکات پێی ئەدەین و بە کلیلی (y یان n) ئەوشانە لەجیاتی دائەنێین یان وەک خۆی ئەیهێڵینەوە.
$ - m وشە ڕاستکەرەوە دیارە پشتیوانی زمانی کوردی ناکات، لەو دەقەی هەتە ڕاستەوخۆ پێت ئەڵێت کامە وشە هەڵە نووسیوتە و هەڵبژاردنت ئەداتێ بۆ ڕاستکردنەوەی.
Flyspell-mode ئەمەش هەر وشە ڕاستکەرەوەیە بەڵام ئەو ئامرازە چالاک ئەکەیت بە m-x پاشان flyspell-mode ئیتر لەکاتی نوسیندا هەر هەڵەیەکی زمانەوانی بکەیت ئاگادارت ئەکاتەوە.

بۆ زیاتر تەماشای (بەڵگەنامه document)‌ی (emacs) بکە لەم بەستەرەدا: http://ftp.xemacs.org/pub/xemacs/docs/letter/new-users-guide-letter.pdf.gz

سەرچاوە

لاپەڕەی سەرەکی فێرکاری زانیاری زۆرتر

زانستپەروەرانی کورد - ++C له ژێر لینوكسدا - به‌شی دووه‌م

@@ ھێڵی ١: / ھێڵی ١: @@
-ئامرازی نووسینی [[emacs]] لە لایەن [[ڕیتشارد ستالمان]] پەرەی پێ دراوە، کاری: نووسینی دەق، نووسینی پۆستی ئەلیکترۆنی، بەڕێوەبردنی کاروباری پۆستی ئەلیکترۆنی، گەیاندنی فرمانەکانی Shell و [[Telnet]]، کردنەوە و خوێندنەوەی پەڕگەکانی تر، نووسینی کۆدەکانی C/C++/java/FORTRAN/Lisp ... هتد و چەندین کاری تری نووسین و بەڕێوەبردنی کاروباری سیستەمەکە ئەنجام دەدات.
+باشترین دەستکاریکەر کە لەلایەن ([[ریچارد ستاڵمان]])ەوە  و لەسەر سیستمی [http://گنو/لینوکس گنو/لینوکس] چی کراوە، ئێستا هەموو سیستمەکانی تر بەکاری دەبەن،  کاری: نووسینی دەق، نووسینی پۆستی ئەلیکترۆنی، بەڕێوەبردنی کاروباری پۆستی ئەلیکترۆنی، گەیاندنی فرمانەکانی Shell و [[Telnet]]، کردنەوە و خوێندنەوەی پەڕگەکانی تر، نووسینی کۆدەکانی C/C++/java/FORTRAN/Lisp ... هتد و چەندین کاری تری نووسین و بەڕێوەبردنی کاروباری سیستەمەکە ئەنجام دەدات، گرنگی و باشی ئەم دەسکاریکەرە زۆر زۆرە, بەکارهێنەر دەتوانێت بەشێوەیەک سازکاری بۆ بکات کە هەموو کارەکانی رۆژانەی خۆی لەناو ئیماکس جێبەجێ بکات, هەر لە گوێگرتن لە گۆرانی و یاریکردن و نوسین و ناردنی ئیمەیل و چاتکردن زۆر کاری تر، ئەگەر بەکارهێنەرێکی ئاسایی ئیماکس بیت دەتوانیت هەموو ئەوکارانە لە یەک کاتدا ئەنجام بدەیت، وە ئەگەر بەکارهێنەرێکی پەرەپێدەر بیت و لە دروستکردنی نەرمەکاڵا و دروستکردنی پرۆگرام یان ئەو کەسانەی کار لەسەر ڕاژە دەکەن و ماڵپەڕی گەورە بەڕێوە دەبەن هەر زۆر شیاوە.
+== خراپیەکانی==
+* تاقەت و حەوسەڵە، سارد نەبوونەوە.
+*  GUI  نیە هەموو کارەکان تەنیا لە ڕێگەی تەختەکلیلەەوە ئەکرێت، وەکو مایکرۆسۆفت نەچووە مشکەکە لە ئەپڵ قەرز کات.
+* شوێنی کلیلەکان لە تەختەکلیلەکە،ئێمە واڕاهاتوین بۆ لەبەر گرتنەوە کلیلی ctrl + c بۆ لکاندن ctrl+v هتد...... بەکاربەرین بەڵام لە ئیماکس وانیە، هەموو شتێک عاسیە, تاکو بەباشی لەگەڵی ڕادێیت, ئیتر هیچ دەسکاریکەرێکی ترت ناوێت.
+ {{note|وە هەر بۆ زانیاریتان ئیماکس دابەشکراوی هەیە کە کلیلی کارەکان لەسەر تەختەکلیلەکە بۆ ئەو بەکارهێنەرانەی کە بە CTRL+C  بۆ  لەبەرگرتنەوە و CTRL+V بۆ لکاندن بەکار ئەهێنن و هتد.....، ئەمەش یەکێک لە دابەشکراوەکانی.
+[http://ergoemacs.org/ لاپەڕەی سەرەکی]،
+[https://ergoemacs.github.io/ سەرچاوەی کۆدەکان]
+}}
+==دامەزراندنی ئیماکس==
+لێرەوە دەتوانیت نوێترین وەشانی ئیماکس داگریت بۆ هەموو سیستمە کارگێڕیەکان
+[http://www.gnu.org/software/emacs/#Releases Emacs]
 ==کارکردنی emacs==
@@ ھێڵی ٦: / ھێڵی ٢٩: @@
   ٪ emacs
 هاوکات دەکرێت ناوی پەڕگەیەک بنووسرێت وەک ڕاگەیێنێک بۆ بەرنامەکە، ئەوکات پەڕگەکە دروست دەکات و دەکرێتەوە بۆ کارتێداکردن:
@@ ھێڵی ١٢: / ھێڵی ٣٤: @@
   emacs /home/me/prog1.cc
+==کورتکراوەکان لەسەر تەختەکلیلەکە==
+* C= CTRL
+* M= ALT
+* یان M= Esc
@@ ھێڵی ١٧: / ھێڵی ٤٨: @@
 لە ([[emacs]])دا دەتوانیت لیستە و کورتکراوەکان خۆت پێناسی بکەیت و به ‌خواستی خۆت گۆڕانکارییان تێدا بکەیت، لە بنچینەدا ([[emacs]]) چەندین کورتکراوەی ئامادە کردوە بۆ ئەنجامدانی کردارەکان، ئەم کورتکراوانە بۆ ئەو کەسانە بایەخدارە کە پەی بە بەکاربردنی (تەختەکلیل keyboard) دەبەن و کەمتر مشکەکە دەجووڵێنن. وا لە خوارەوە بۆ ئاسانکاریی بەکاربردنی ([[emacs]]) چەند کورتکراوەیەک دەنووسین:
-دووگمە کاریگەری
+==ئامرازە سەرەتای و گرنگ و پێویستەکان==
 -------- --------------
-ctrl+x ctrl+c دەرچوون لە emacs .
-ctrl+x ctrl+s پاشەکەوتکردنی پەڕگە.
-ctrl+x ctrl+f کردنەوەی پەڕگەیەک.
-ctrl+x ctrl+w پاشەکەوتکردنی پەڕگەیەک لەژێر ناوێکی تر.
-جووڵان و کارکردن لە ناو نووسەرەکەدا:
+* c-g بۆ داخستنی ئەو فەرمانەی کە لێی پەشیمان ئەبیتەوە بۆ نمونە m-x
-ctrl+x u پەشیمانبوونەوەی دواکردار یان دواگۆڕانکاری
+* c-x c-c بۆ داخستنی تەواوی ئیماکس
-ctrl+x p دێڕێک بڕۆ بۆ سەرەوە
+* c-x c-f بۆ کردنەوەی پەڕەیەکی نوێ یان کردنەوەی پەڕەیەکی کۆن کلیلی TAB بۆ یارمەتی نیشاندانی پەڕگە کۆنەکان.
-ctrl+x n دێڕێک بڕۆ بۆ خوارەوە
+* c- x k داخستنی ئەو پەڕگەیەی کە لە ناویایت (پەڕگەکە ناسڕێتەوە)
-ctrl+x a چوونەسەری دێڕ
+<br />
+'''جوڵەکردن بە تەختە کلیل'''
+* c-f ڕۆشتنی نوسەیەک بەلای ڕاستدا
+* c-b ڕۆشتنی نوسەیەک بەلای چەپدا
+* m-f ڕۆشتنی وشەیەک بەلای ڕاستدا
+* m-b ڕۆشتنی وشەیەک بەلای چەپدا
+* c-d سڕینەوەی یەک نوسە
+* m-d سڕینەوەی یەک وشە
+* _-c گەڕاندەوە (Undo)
+* c-n ڕۆشتنی هێڵێک بۆ خوارەوە
+* c-p ڕۆشتنی هێڵێک بۆ سەرەوە
+* c-a بۆ سەرەتای دێڕی ئەو هێڵە
+* c-e بۆ کۆتایی دێڕی ئەو هێڵە
+* >-m بۆ ماڵەوە و سەرەتای هەموو لاپەڕەکە
+* >-m بۆ کۆتایی هەموو لاپەڕەکە
+* c-v یەک لاپەڕە بۆ خوارەوە (Page Down)
+* m-v یەک لاپەڕە بۆ سەرەوە (Page Up)
+* c-l بۆ ناوەڕاستی لاپەڕەکە
+* c-x 2 لەتکردنی شاشە پەنجەرە (سەرەوە و خوارەوە)
+* c-x o هەڵبژاردنی کامە شاشە یان پەنجەرە
+* c-x 3 لەتکردنی شاشە پەنجەرە (ڕاست و چەپ)
+* c-x 1 سڕینەوەی شاشەکان پەنجەرەکان
+<br />
+'''گەڕان'''
+* c-s گەڕانی ئاسایی، وە ئەگەر لە دەقێکدا دوو جۆر نوسینمان هەبێت بەم شێوەیە (Text یان text) ئەگەر من لەکاتی گەڕان یەکەم نوسەم بە T کرد ئەوا تەنها ئەو وشانە دەدۆزێتەوە کە یەکەم پیتیان بە گەورە دەستی پێکردووە
+* c- space دەسنیشانکردن (Select) بەپێی خواستی خۆت، دیسان c-space بۆ ناچالاک کردن
+* c-k سڕینەوە تاکۆتایی ئەو هێڵە
+* m-w لەبەرگرتنەوە (copy)
+* c-w بڕین (cut)
+* c-y لکاندن
+<br />
+'''لەجێدانان (replace)'''
+* m-x پاشان query-replace یاخود ڕاستەوخۆ بڕۆرە ناو query-replace ەوە بەم کلیلە % - Esc لەدواییدا ناوی ئەو وشەیە ئەنوسین کە هەیە خۆی و پاشان داوای وشەی لەجیاتی ئەکات پێی ئەدەین و بە کلیلی (y یان n) ئەوشانە لەجیاتی دائەنێین یان وەک خۆی ئەیهێڵینەوە.
+* $ - m وشە ڕاستکەرەوە دیارە پشتیوانی زمانی کوردی ناکات، لەو دەقەی هەتە ڕاستەوخۆ پێت ئەڵێت کامە وشە هەڵە نووسیوتە و هەڵبژاردنت ئەداتێ بۆ ڕاستکردنەوەی.
+* Flyspell-mode ئەمەش هەر وشە ڕاستکەرەوەیە بەڵام ئەو ئامرازە چالاک ئەکەیت بە m-x پاشان flyspell-mode ئیتر لەکاتی نوسیندا هەر هەڵەیەکی زمانەوانی بکەیت ئاگادارت ئەکاتەوە.
 بۆ زیاتر تەماشای (بەڵگەنامه document)‌ی (emacs) بکە لەم بەستەرەدا:
@@ ھێڵی ٣٥: / ھێڵی ٩٧: @@
 ==سەرچاوە==
+[http://www.gnu.org/software/emacs/tour/ لاپەڕەی سەرەکی فێرکاری]
+[http://ergoemacs.org/emacs/emacs.html زانیاری زۆرتر]
 [http://zkurd.org/?Besh=witar&kar=asayi&jimare=500 زانستپەروەرانی کورد] - ++C له ژێر لینوكسدا - به‌شی دووه‌م
 [[Category:Software]]