Emacs: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

دوایین پێداچوونەوەی ‏١١:١٢، ٨ی شوباتی ٢٠١٦

باشترین دەستکاریکەر editor لەلایەن (ریچارد ستاڵمان)ەوە و لەسەر سیستمی گنو/لینوکس چی کراوە، ئێستا هەموو سیستمەکانی تر بەکاری دەبەن، کاری: نووسینی دەق، نووسینی پۆستی ئەلیکترۆنی، بەڕێوەبردنی کاروباری پۆستی ئەلیکترۆنی e-mail، گەیاندنی فرمانەکانی Shell و Telnet، کردنەوە و خوێندنەوەی پەڕگەکانی تر، نووسینی کۆدەکانی C/C++/java/FORTRAN/Lisp ... هتد و چەندین کاری تری نووسین و بەڕێوەبردنی کاروباری سیستەمەکە ئەنجام دەدات، گرنگی و باشی ئەم دەسکاریکەرە زۆر زۆرە, بەکارهێنەر دەتوانێت شێوەپێدان configuration بۆ بکات کە هەموو کارەکانی رۆژانەی خۆی لەناو ئیماکس جێبەجێ بکات, هەر لە گوێگرتن لە گۆرانی و یاریکردن و نوسین و ناردنی ئیمەیل و چاتکردن زۆر کاری تر، ئەگەر بەکارهێنەرێکی ئاسایی ئیماکس بیت دەتوانیت هەموو ئەوکارانە لە یەک کاتدا ئەنجام بدەیت، وە ئەگەر بەکارهێنەرێکی پەرەپێدەر بیت و لە دروستکردنی نەرمەکاڵا و دروستکردنی پرۆگرام یان ئەو کەسانەی کار لەسەر ڕاژە server دەکەن و ماڵپەڕی گەورە بەڕێوە دەبەن هەر زۆر شیاوە.

خراپیەکانی

تاقەت و حەوسەڵە، سوربوون لەسەر فێربوون.
GUI نیە هەموو کارەکان تەنیا لە ڕێگەی تەختەکلیلەەوە ئەکرێت، وەکو مایکرۆسۆفت نەچووە مشکەکە لە ئەپڵ قەرز کات، هەرچەندە وەشانی xemacs مشکەکەش بایەخی خۆی هەیە.
شوێنی کلیلەکان لە تەختەکلیلەکە،ئێمە واڕاهاتوین بۆ لەبەر گرتنەوە کلیلی ctrl + c بۆ لکاندن ctrl+v هتد...... بەکاربەرین بەڵام لە ئیماکس وانیە، هەموو شتێک عاسیە, تاکو بەباشی لەگەڵی ڕادێیت, ئیتر هیچ دەسکاریکەرێکی ترت ناوێت.

تێبینی گرنگ: وە هەر بۆ زانیاریتان ئیماکس دابەشکراوی هەیە کە کلیلی کارەکان لەسەر تەختەکلیلەکە بۆ ئەو بەکارهێنەرانەی کە بە CTRL+C بۆ لەبەرگرتنەوە و CTRL+V بۆ لکاندن بەکار ئەهێنن و هتد.....، ئەمەش یەکێک لە دابەشکراوەکانی.

لاپەڕەی سەرەکی، سەرچاوەی کۆدەکان

دامەزراندنی ئیماکس

لێرەوە دەتوانیت نوێترین وەشانی ئیماکس داگریت بۆ هەموو سیستمە کارگێڕیەکان

Emacs

کارکردنی emacs

دەکرێت emacs لە ڕێگەی کۆنسۆڵەکەوە بخرێتە کار:

٪ emacs

هاوکات دەکرێت ناوی پەڕگەیەک بنووسرێت وەک ڕاگەیێنێک بۆ بەرنامەکە، ئەوکات پەڕگەکە دروست دەکات و دەکرێتەوە بۆ کارتێداکردن:

emacs /home/me/prog1.cc

کورتکراوەکان لەسەر تەختەکلیلەکە

C= CTRL
M= ALT
یان M= Esc

کورتکراوەکانی emacs

لە (emacs)دا دەتوانیت لیستە و کورتکراوەکان خۆت پێناسی بکەیت و به ‌خواستی خۆت گۆڕانکارییان تێدا بکەیت، لە بنچینەدا (emacs) چەندین کورتکراوەی ئامادە کردوە بۆ ئەنجامدانی کردارەکان، ئەم کورتکراوانە بۆ ئەو کەسانە بایەخدارە کە پەی بە بەکاربردنی (تەختەکلیل keyboard) دەبەن و کەمتر مشکەکە دەجووڵێنن. وا لە خوارەوە بۆ ئاسانکاریی بەکاربردنی (emacs) چەند کورتکراوەیەک دەنووسین:

ئامرازە سەرەتای و گرنگ و پێویستەکان

--------------

c-g بۆ داخستنی ئەو فەرمانەی کە لێی پەشیمان ئەبیتەوە بۆ نمونە m-x
c-x c-c بۆ داخستنی تەواوی ئیماکس
c-x c-f بۆ کردنەوەی پەڕەیەکی نوێ یان کردنەوەی پەڕەیەکی کۆن کلیلی TAB بۆ یارمەتی نیشاندانی پەڕگە کۆنەکان.
c- x k داخستنی ئەو پەڕگەیەی کە لە ناویدایت (پەڕگەکە ناسڕێتەوە)

جوڵەکردن بە تەختەکلیل

c-f ڕۆشتنی نووسەیەک بەلای ڕاستدا
c-b ڕۆشتنی نووسەیەک بەلای چەپدا
m-f ڕۆشتنی وشەیەک بەلای ڕاستدا
m-b ڕۆشتنی وشەیەک بەلای چەپدا
c-d سڕینەوەی یەک نووسە
m-d سڕینەوەی یەک وشە
_-c گەڕاندەوە (Undo)
c-n ڕۆشتنی هێڵێک بۆ خوارەوە
c-p ڕۆشتنی هێڵێک بۆ سەرەوە
c-a بۆ سەرەتای دێڕی ئەو هێڵە
c-e بۆ کۆتایی دێڕی ئەو هێڵە
>-m بۆ یەکەم دێڕ و سەرەتای هەموو لاپەڕەکە
>-m بۆ کۆتایی هەموو لاپەڕەکە
c-v یەک پەڕە بۆ خوارەوە (Page Down)
m-v یەک پەڕە بۆ سەرەوە (Page Up)
c-l بۆ ناوەڕاستی پەڕەکە
c-x 2 لەتکردنی شاشە پەنجەرە (سەرەوە و خوارەوە)
c-x o هەڵبژاردنی کامە شاشە یان پەنجەرە
c-x 3 لەتکردنی شاشە پەنجەرە (ڕاست و چەپ)
c-x 1 سڕینەوەی پەنجەرەکان

گەڕان search

c-s گەڕانی ئاسایی، وە ئەگەر لە دەقێکدا دوو جۆر نووسینمان هەبێت بەم شێوەیە (Text یان text) ئەگەر من لەکاتی گەڕان یەکەم نووسەم بە T کرد ئەوا تەنها ئەو وشانە دەدۆزێتەوە کە یەکەم پیتیان بە گەورە دەستی پێکردووە
c- space دەسنیشانکردن (Select) بەپێی خواستی خۆت، دیسان c-space بۆ ناچالاک کردن
c-k سڕینەوە تاکۆتایی ئەو هێڵە
m-w لەبەرگرتنەوە (copy)
c-w بڕین (cut)
c-y لکاندن

گۆڕینەوە (replace)

m-x پاشان کۆماندی query-replace یاخود ڕاستەوخۆ بڕۆرە ناو query-replace ەوە بەم کلیلە % - Esc لەدواییدا ناوی ئەو وشەیە ئەنووسین کە هەیە پاشان داوای وشەی لەجیاتی ئەکات بە کلیلی (y یان n) ئەوشانە لەجیاتی دائەنێین یان وەک خۆی ئەیهێڵینەوە.
$ - m وشە ڕاستکەرەوە دیارە پشتیوانی زمانی کوردی ناکات، لەو دەقەی هەتە ڕاستەوخۆ پێت ئەڵێت کامە وشە هەڵە نووسیوتە و هەڵبژاردنت ئەداتێ بۆ ڕاستکردنەوەی.
Flyspell-mode ئەمەش هەر وشە ڕاستکەرەوەیە بەڵام ئەو ئامرازە چالاک ئەکەیت بە m-x پاشان کۆماندی flyspell-mode ئیتر لەکاتی نوسیندا هەر هەڵەیەکی زمانەوانی بکەیت ئاگادارت ئەکاتەوە و هەڵبژاردنت ئەداتێ.

سەرچاوە

لاپەڕەی سەرەکی فێرکاری، زانیاری زۆرتر بۆ زیاتر تەماشای (بەڵگەنامه document)‌ی (emacs) بکە لەم بەستەرەدا: http://ftp.xemacs.org/pub/xemacs/docs/letter/new-users-guide-letter.pdf.gz زانستپەروەرانی کورد - ++C له ژێر لینوكسدا - به‌شی دووه‌م

@@ ھێڵی ١: / ھێڵی ١: @@
-ئامرازی نووسینی [[emacs]] لە لایەن [[ڕیتشارد ستالمان]] پەرەی پێ دراوە، کاری: نووسینی دەق، نووسینی پۆستی ئەلیکترۆنی، بەڕێوەبردنی کاروباری پۆستی ئەلیکترۆنی، گەیاندنی فرمانەکانی Shell و [[Telnet]]، کردنەوە و خوێندنەوەی پەڕگەکانی تر، نووسینی کۆدەکانی C/C++/java/FORTRAN/Lisp ... هتد و چەندین کاری تری نووسین و بەڕێوەبردنی کاروباری سیستەمەکە ئەنجام دەدات.
+باشترین  دەستکاریکەر  {{Zkurd|editor}}  لەلایەن ([[ریچارد ستاڵمان]])ەوە  و لەسەر سیستمی [[گنو/لینوکس]] چی کراوە، ئێستا هەموو سیستمەکانی تر بەکاری دەبەن،  کاری: نووسینی دەق، نووسینی پۆستی ئەلیکترۆنی، بەڕێوەبردنی کاروباری پۆستی ئەلیکترۆنی {{Zkurd|e-mail}}، گەیاندنی فرمانەکانی [[Shell]] و [[Telnet]]، کردنەوە و خوێندنەوەی پەڕگەکانی تر، نووسینی کۆدەکانی C/C++/java/[[FORTRAN_Programming_Language|FORTRAN]]/Lisp ... هتد و چەندین کاری تری نووسین و بەڕێوەبردنی کاروباری سیستەمەکە ئەنجام دەدات، گرنگی و باشی ئەم دەسکاریکەرە زۆر زۆرە, بەکارهێنەر دەتوانێت شێوەپێدان {{Zkurd|configuration}} بۆ بکات کە هەموو کارەکانی رۆژانەی خۆی لەناو ئیماکس جێبەجێ بکات, هەر لە گوێگرتن لە گۆرانی و یاریکردن و نوسین و ناردنی ئیمەیل و چاتکردن زۆر کاری تر، ئەگەر بەکارهێنەرێکی ئاسایی ئیماکس بیت دەتوانیت هەموو ئەوکارانە لە یەک کاتدا ئەنجام بدەیت، وە ئەگەر بەکارهێنەرێکی پەرەپێدەر بیت و لە دروستکردنی نەرمەکاڵا و دروستکردنی پرۆگرام یان ئەو کەسانەی کار لەسەر ڕاژە {{Zkurd|server}} دەکەن و ماڵپەڕی گەورە بەڕێوە دەبەن هەر زۆر شیاوە.
+== خراپیەکانی==
+* تاقەت و حەوسەڵە، سوربوون لەسەر فێربوون.
+*  GUI  نیە هەموو کارەکان تەنیا لە ڕێگەی تەختەکلیلەەوە ئەکرێت، وەکو مایکرۆسۆفت نەچووە مشکەکە لە ئەپڵ قەرز کات، هەرچەندە وەشانی [http://www.xemacs.org/ xemacs] مشکەکەش بایەخی خۆی هەیە.
+* شوێنی کلیلەکان لە تەختەکلیلەکە،ئێمە واڕاهاتوین بۆ لەبەر گرتنەوە کلیلی ctrl + c بۆ لکاندن ctrl+v هتد...... بەکاربەرین بەڵام لە ئیماکس وانیە، هەموو شتێک عاسیە, تاکو بەباشی لەگەڵی ڕادێیت, ئیتر هیچ دەسکاریکەرێکی ترت ناوێت.
+ {{note|وە هەر بۆ زانیاریتان ئیماکس دابەشکراوی هەیە کە کلیلی کارەکان لەسەر تەختەکلیلەکە بۆ ئەو بەکارهێنەرانەی کە بە CTRL+C  بۆ  لەبەرگرتنەوە و CTRL+V بۆ لکاندن بەکار ئەهێنن و هتد.....، ئەمەش یەکێک لە دابەشکراوەکانی.
+[http://ergoemacs.org/ لاپەڕەی سەرەکی]،
+[https://ergoemacs.github.io/ سەرچاوەی کۆدەکان]
+}}
+==دامەزراندنی ئیماکس==
+لێرەوە دەتوانیت نوێترین وەشانی ئیماکس داگریت بۆ هەموو سیستمە کارگێڕیەکان
+[http://www.gnu.org/software/emacs/#Releases Emacs]
 ==کارکردنی emacs==
@@ ھێڵی ٦: / ھێڵی ٢٨: @@
   ٪ emacs
 هاوکات دەکرێت ناوی پەڕگەیەک بنووسرێت وەک ڕاگەیێنێک بۆ بەرنامەکە، ئەوکات پەڕگەکە دروست دەکات و دەکرێتەوە بۆ کارتێداکردن:
@@ ھێڵی ١٢: / ھێڵی ٣٣: @@
   emacs /home/me/prog1.cc
+==کورتکراوەکان لەسەر تەختەکلیلەکە==
+* C= CTRL
+* M= ALT
+* یان M= Esc
@@ ھێڵی ١٧: / ھێڵی ٤٧: @@
 لە ([[emacs]])دا دەتوانیت لیستە و کورتکراوەکان خۆت پێناسی بکەیت و به ‌خواستی خۆت گۆڕانکارییان تێدا بکەیت، لە بنچینەدا ([[emacs]]) چەندین کورتکراوەی ئامادە کردوە بۆ ئەنجامدانی کردارەکان، ئەم کورتکراوانە بۆ ئەو کەسانە بایەخدارە کە پەی بە بەکاربردنی (تەختەکلیل keyboard) دەبەن و کەمتر مشکەکە دەجووڵێنن. وا لە خوارەوە بۆ ئاسانکاریی بەکاربردنی ([[emacs]]) چەند کورتکراوەیەک دەنووسین:
-دووگمە کاریگەری
+==ئامرازە سەرەتای و گرنگ و پێویستەکان==
 -------- --------------
-ctrl+x ctrl+c دەرچوون لە emacs .
-ctrl+x ctrl+s پاشەکەوتکردنی پەڕگە.
-ctrl+x ctrl+f کردنەوەی پەڕگەیەک.
-ctrl+x ctrl+w پاشەکەوتکردنی پەڕگەیەک لەژێر ناوێکی تر.
-جووڵان و کارکردن لە ناو نووسەرەکەدا:
+* c-g بۆ داخستنی ئەو فەرمانەی کە لێی پەشیمان ئەبیتەوە بۆ نمونە m-x
-ctrl+x u پەشیمانبوونەوەی دواکردار یان دواگۆڕانکاری
+* c-x c-c بۆ داخستنی تەواوی ئیماکس
-ctrl+x p دێڕێک بڕۆ بۆ سەرەوە
+* c-x c-f بۆ کردنەوەی پەڕەیەکی نوێ یان کردنەوەی پەڕەیەکی کۆن کلیلی TAB بۆ یارمەتی نیشاندانی پەڕگە کۆنەکان.
-ctrl+x n دێڕێک بڕۆ بۆ خوارەوە
+* c- x k داخستنی ئەو پەڕگەیەی کە لە ناویدایت (پەڕگەکە ناسڕێتەوە)
-ctrl+x a چوونەسەری دێڕ
+<br />
+'''جوڵەکردن بە تەختەکلیل'''
+* c-f ڕۆشتنی نووسەیەک بەلای ڕاستدا
+* c-b ڕۆشتنی نووسەیەک بەلای چەپدا
+* m-f ڕۆشتنی وشەیەک بەلای ڕاستدا
+* m-b ڕۆشتنی وشەیەک بەلای چەپدا
+* c-d سڕینەوەی یەک نووسە
+* m-d سڕینەوەی یەک وشە
+* _-c گەڕاندەوە (Undo)
+* c-n ڕۆشتنی هێڵێک بۆ خوارەوە
+* c-p ڕۆشتنی هێڵێک بۆ سەرەوە
+* c-a بۆ سەرەتای دێڕی ئەو هێڵە
+* c-e بۆ کۆتایی دێڕی ئەو هێڵە
+* >-m بۆ یەکەم دێڕ و سەرەتای هەموو لاپەڕەکە
+* >-m بۆ کۆتایی هەموو لاپەڕەکە
+* c-v یەک پەڕە بۆ خوارەوە (Page Down)
+* m-v یەک پەڕە بۆ سەرەوە (Page Up)
+* c-l بۆ ناوەڕاستی پەڕەکە
+* c-x 2 لەتکردنی شاشە پەنجەرە (سەرەوە و خوارەوە)
+* c-x o هەڵبژاردنی کامە شاشە یان پەنجەرە
+* c-x 3 لەتکردنی شاشە پەنجەرە (ڕاست و چەپ)
+* c-x 1 سڕینەوەی پەنجەرەکان
+<br />
+'''گەڕان search'''
+* c-s گەڕانی ئاسایی، وە ئەگەر لە دەقێکدا دوو جۆر نووسینمان هەبێت بەم شێوەیە (Text یان text) ئەگەر من لەکاتی گەڕان یەکەم نووسەم بە T کرد ئەوا تەنها ئەو وشانە دەدۆزێتەوە کە یەکەم پیتیان بە گەورە دەستی پێکردووە
+* c- space دەسنیشانکردن (Select) بەپێی خواستی خۆت، دیسان c-space بۆ ناچالاک کردن
+* c-k سڕینەوە تاکۆتایی ئەو هێڵە
+* m-w لەبەرگرتنەوە (copy)
+* c-w بڕین (cut)
+* c-y لکاندن
+<br />
+'''گۆڕینەوە (replace)'''
+* m-x پاشان کۆماندی query-replace یاخود ڕاستەوخۆ بڕۆرە ناو query-replace ەوە بەم کلیلە % - Esc لەدواییدا ناوی ئەو وشەیە ئەنووسین کە هەیە پاشان داوای وشەی لەجیاتی ئەکات بە کلیلی (y یان n) ئەوشانە لەجیاتی دائەنێین یان وەک خۆی ئەیهێڵینەوە.
+* $ - m وشە ڕاستکەرەوە دیارە پشتیوانی زمانی کوردی ناکات، لەو دەقەی هەتە ڕاستەوخۆ پێت ئەڵێت کامە وشە هەڵە نووسیوتە و هەڵبژاردنت ئەداتێ بۆ ڕاستکردنەوەی.
+* Flyspell-mode ئەمەش هەر وشە ڕاستکەرەوەیە بەڵام ئەو ئامرازە چالاک ئەکەیت بە m-x پاشان کۆماندی flyspell-mode ئیتر لەکاتی نوسیندا هەر هەڵەیەکی زمانەوانی بکەیت ئاگادارت ئەکاتەوە و هەڵبژاردنت ئەداتێ.
-بۆ زیاتر تەماشای (بەڵگەنامه document)‌ی (emacs) بکە لەم بەستەرەدا:
-http://ftp.xemacs.org/pub/xemacs/docs/letter/new-users-guide-letter.pdf.gz
 ==سەرچاوە==
+[http://www.gnu.org/software/emacs/tour/ لاپەڕەی سەرەکی فێرکاری]،
+[http://ergoemacs.org/emacs/emacs.html زانیاری زۆرتر]
+بۆ زیاتر تەماشای (بەڵگەنامه document)‌ی (emacs) بکە لەم بەستەرەدا:
+http://ftp.xemacs.org/pub/xemacs/docs/letter/new-users-guide-letter.pdf.gz
 [http://zkurd.org/?Besh=witar&kar=asayi&jimare=500 زانستپەروەرانی کورد] - ++C له ژێر لینوكسدا - به‌شی دووه‌م
 [[Category:Software]]