ئامانج (لێدوان | بەشدارییەکان) |
ئامانج (لێدوان | بەشدارییەکان) No edit summary |
||
| ھێڵی ١: | ھێڵی ١: | ||
[[Image:Hardware_pc.gif|left|thumb|242px|كاڵاڕه‌قه‌كانی كۆمپیوته‌ر]] | |||
كۆمپیوته‌ر تاكه‌كه‌سی پێكهاتووه له كۆمه‌ڵێك كاڵاڕه‌قی كۆمپیوته‌ر،كۆمه‌ڵێك پێكهاتی فیزیاییه،ده‌به‌سترێت له كۆمپیوته‌ر،هه‌روه‌ها له ڕێگا هه‌ندێك به‌رنامه‌ی نه‌رمه‌كاڵا، | |||
---- | ---- | ||
== جۆره‌كانی كاڵاڕه‌قی كۆمپیوته‌ر == | == جۆره‌كانی كاڵاڕه‌قی كۆمپیوته‌ر == | ||
كۆمپیوته‌ر له‌ڕووی شێوازه‌وه جیاوازی زۆر هه‌یه وه جۆره‌ی كۆمپیوته‌ر تاكه‌كه‌سی له ڕووی [http://www.zkurd.org/proje/ferhengdev.pl?penase=case سنووق (ی | كۆمپیوته‌ر له‌ڕووی شێوازه‌وه جیاوازی زۆر هه‌یه وه جۆره‌ی كۆمپیوته‌ر تاكه‌كه‌سی له ڕووی [http://www.zkurd.org/proje/ferhengdev.pl?penase=case سنووق (ی ڕه‌قه‌ڵاكانی كۆمپیوته‌ر).]شێوازه‌وه له‌گه‌ڵ كۆمپیوته‌ری ڕوومێز،هه‌ر كۆمپیوته‌رێك پێكهاتووه له كۆمه‌ڵێك ڕه‌قه‌كاڵا،له‌وانه: | ||
===ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی - Motherboard=== | ===ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی - Motherboard=== | ||
[[Image:Inside_pc.jpg|left|thumb|242px|ڕووی ناوه‌وه‌ی كۆمپیوته‌ر]] | [[Image:Inside_pc.jpg|left|thumb|242px|ڕووی ناوه‌وه‌ی كۆمپیوته‌ر]] | ||
ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی گرینگترین پارچه‌كانی | ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی گرینگترین پارچه‌كانی ڕه‌قه‌كاڵای كۆمپیوته‌ره،وه هه‌ر پارچه‌ێكی تر په‌یوه‌ندی به ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی كۆمپیوته‌ره‌وه هه‌یه،كه ڕاسته‌خۆ به ته‌خته‌ی سه‌ره‌كییه‌وه ده‌به‌سترێت،ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌یه: | ||
*[http://www.zkurd.org/proje/ferhengdev.pl?penase=CPU یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی]-كورتكراوه‌ی '''C'''entral '''P'''rocessing '''U'''nitـه،هه‌ندێك كات به دڵی كۆمپیوته‌ر ناوی ده‌بن،له ڕێگا Fanـه‌وه فێنكده‌كرێته‌وه، | *[http://www.zkurd.org/proje/ferhengdev.pl?penase=CPU یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی]-كورتكراوه‌ی '''C'''entral '''P'''rocessing '''U'''nitـه،هه‌ندێك كات به دڵی كۆمپیوته‌ر ناوی ده‌بن،له ڕێگا Fanـه‌وه فێنكده‌كرێته‌وه، | ||
*chipset-په‌یوه‌ندی هه‌یه له‌گه‌ڵ یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی وه هه‌ر شتێكی تر،وه هه‌موو پارچه‌كانی | *chipset-په‌یوه‌ندی هه‌یه له‌گه‌ڵ یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی وه هه‌ر شتێكی تر،وه هه‌موو پارچه‌كانی ڕه‌قه‌كاڵا كه ده‌كه‌ونه سه‌ر ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی،بۆ نموونه Ram | ||
*Ram-بیرۆكه سیسته‌مێكی سه‌ره‌كییه وه شوێنێكی گرینگه بۆ پاشه‌كه‌وتكردنی زانیاری،چاوه‌ڕوانی كاره‌كان ده‌كات بۆ جێبه‌جێكردنی به‌رنامه و سیسته‌می ئیشپێكردن، | *Ram-بیرۆكه سیسته‌مێكی سه‌ره‌كییه وه شوێنێكی گرینگه بۆ پاشه‌كه‌وتكردنی زانیاری،چاوه‌ڕوانی كاره‌كان ده‌كات بۆ جێبه‌جێكردنی به‌رنامه و سیسته‌می ئیشپێكردن، | ||
*Internal Buses-په‌یوه‌ندی یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی وه له‌گه‌ڵ هه‌ر یه‌كه له پێكهاتی ناوه‌كی وه له‌گه‌ڵ كارتی ده‌ره‌وه وه‌ك كراتی گرافیك،كارتی بڵندگۆ، | *Internal Buses-په‌یوه‌ندی یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی وه له‌گه‌ڵ هه‌ر یه‌كه له پێكهاتی ناوه‌كی وه له‌گه‌ڵ كارتی ده‌ره‌وه وه‌ك كراتی گرافیك،كارتی بڵندگۆ، | ||
| ھێڵی ٢٢: | ھێڵی ٢٤: | ||
===Power supply=== | ===Power supply=== | ||
كاره‌با دابین ده‌كات بۆ Fan بۆ فێنكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی،هه‌روه‌ها ڤۆلتییه دابین ده‌كات بۆ ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی له‌گه‌ڵ دیكسی ڕه‌قی ناوه‌كی، | |||
===Video display controller=== | ===Video display controller=== | ||
شیكاری هه‌موو ئه‌و كارانه ده‌كات بۆ ده‌ره‌نجام،له ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی ده‌به‌سترێت،وه له یه‌كێك له قڵیشه‌كان ده‌به‌سترێت (PCI, PCI-E, PCI-E 2.0, یان AGP)،وه‌ك كارتی گرافیك | |||
===Removable media devices=== | ===Removable media devices=== | ||
كۆمه‌ڵێك ڕه‌قه‌كاڵا ده‌كرێته‌وه ئه‌توانی له كۆمپیوته‌ری جیای بكه‌یته‌وه،له‌وانه: | |||
*CD (compact disc)-ئه‌م جۆره‌یان ئه‌توانی جودای بكه‌یته‌وه،هه‌وه‌ها له هاوپۆلی گۆرانی و زانیارییه، | |||
**CD-ROM Drive-ئه‌م ئامێره به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر سی دی بێت، | |||
**CD Writer-به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه،وه زانیاری بخه‌یته سه‌ر سی دی، | |||
*DVD-كورتكراوه (Digital Versatile Disc)،ئه‌مه جۆرێكی تره له‌و ئامێرانه‌ی كه ئه‌توانی جودای بكه‌یته‌وه،توانی هه‌یه 12 جار زانیاری پاشه‌كه‌وت بكات،زۆر كات به‌كاردێت بۆ گۆرینه‌وه‌ی ڤیدیۆ، | |||
**DVD-ROM Drive-به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر DVD | |||
**DVD Writer-به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه،خستنه سه‌ری زانیاری له‌سه‌ر DVD | |||
**DVD-RAM Drive-ئه‌مه جۆرێكی تره به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه،خستنه سه‌ری زانیاری به شێوه‌ێكی زۆر خێرا وه‌ئه‌م جۆره‌یان شتێكی تایبه‌تییه له DVD | |||
*Blu-ray Disc-ئه‌م جۆره‌یان به شێوه‌ێكی زۆر به‌رز هه‌موو جۆره فۆرماتێكی ڤیدیۆ پاشه‌كه‌وت ده‌كات توانی 70 جار زیاتری هه‌یه كه زانیاری پاشه‌كه‌وت بكات له سی دی، | |||
**BD-ROM Drive-به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر Blu-ray disc | |||
**BD Writer-به‌كاردێت بۆ خستنه سه‌ری زانیاری وه هه‌روه‌ها خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر Blu-ray disc، | |||
*HD DVD-ئه‌م جۆره‌یان به‌رده‌وام نه‌بوو له بازاڕدا بۆ فۆرماتی Blu-ray ، | |||
*Floppy disk-ئه‌م جۆره‌یان زۆر كۆنه ئێستا له بازاڕدا نییه،وه به شێوه‌ێكی موگناتیسی ئیشی ده‌كرد، | |||
*Zip drive-ئه‌مه سیسته‌مێكی تر بۆ پاشه‌كه‌وتكردن له سی دی،به‌ڵام توانێكی كه‌می هه‌یه،سه‌ره‌تا له Iomega ده‌رچوو له ساڵی 1994، | |||
===Internal storage === | ===Internal storage === | ||
===Sound card=== | ===Sound card=== | ||
وەک پێداچوونەوەی ١٣:٠٧، ٤ی ئازاری ٢٠٠٩
كۆمپیوته‌ر تاكه‌كه‌سی پێكهاتووه له كۆمه‌ڵێك كاڵاڕه‌قی كۆمپیوته‌ر،كۆمه‌ڵێك پێكهاتی فیزیاییه،ده‌به‌سترێت له كۆمپیوته‌ر،هه‌روه‌ها له ڕێگا هه‌ندێك به‌رنامه‌ی نه‌رمه‌كاڵا،
جۆره‌كانی كاڵاڕه‌قی كۆمپیوته‌ر
كۆمپیوته‌ر له‌ڕووی شێوازه‌وه جیاوازی زۆر هه‌یه وه جۆره‌ی كۆمپیوته‌ر تاكه‌كه‌سی له ڕووی سنووق (ی ڕه‌قه‌ڵاكانی كۆمپیوته‌ر).شێوازه‌وه له‌گه‌ڵ كۆمپیوته‌ری ڕوومێز،هه‌ر كۆمپیوته‌رێك پێكهاتووه له كۆمه‌ڵێك ڕه‌قه‌كاڵا،له‌وانه:
ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی - Motherboard
ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی گرینگترین پارچه‌كانی ڕه‌قه‌كاڵای كۆمپیوته‌ره،وه هه‌ر پارچه‌ێكی تر په‌یوه‌ندی به ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی كۆمپیوته‌ره‌وه هه‌یه،كه ڕاسته‌خۆ به ته‌خته‌ی سه‌ره‌كییه‌وه ده‌به‌سترێت،ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌یه:
- یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی-كورتكراوه‌ی Central Processing Unitـه،هه‌ندێك كات به دڵی كۆمپیوته‌ر ناوی ده‌بن،له ڕێگا Fanـه‌وه فێنكده‌كرێته‌وه،
- chipset-په‌یوه‌ندی هه‌یه له‌گه‌ڵ یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی وه هه‌ر شتێكی تر،وه هه‌موو پارچه‌كانی ڕه‌قه‌كاڵا كه ده‌كه‌ونه سه‌ر ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی،بۆ نموونه Ram
- Ram-بیرۆكه سیسته‌مێكی سه‌ره‌كییه وه شوێنێكی گرینگه بۆ پاشه‌كه‌وتكردنی زانیاری،چاوه‌ڕوانی كاره‌كان ده‌كات بۆ جێبه‌جێكردنی به‌رنامه و سیسته‌می ئیشپێكردن،
- Internal Buses-په‌یوه‌ندی یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی وه له‌گه‌ڵ هه‌ر یه‌كه له پێكهاتی ناوه‌كی وه له‌گه‌ڵ كارتی ده‌ره‌وه وه‌ك كراتی گرافیك،كارتی بڵندگۆ،
- هه‌روه‌ها
- سه‌رپه‌ریشتاری په‌یوه‌ندی بیرۆكه ده‌كات،بۆ Ram له‌گه‌ڵ PCI Express
- PCI Express-بۆ كارتی گرافیگ به‌كاردێت،
- PCI-بۆ هه‌ر كارتێكی تری لێ ده‌به‌سترێت،
- SATA-بۆ دیسكی ڕه‌ق،به‌كاردێت
- هه‌روه‌ها
- External Bus Controllers-یارمه‌تی پۆره‌كانی ده‌ره‌كی ده‌كات،هه‌روه‌ها ئه‌م پۆرتانه ڕاسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی به تێكردن/ده‌ره‌نجامه‌وه هه‌یه،یان هه‌ر كارتێكی ده‌ره‌كی ده‌به‌سترێت له ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی به هۆی PCI busـه‌وه
- USB
- FireWire
- eSATA
Power supply
كاره‌با دابین ده‌كات بۆ Fan بۆ فێنكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی،هه‌روه‌ها ڤۆلتییه دابین ده‌كات بۆ ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی له‌گه‌ڵ دیكسی ڕه‌قی ناوه‌كی،
Video display controller
شیكاری هه‌موو ئه‌و كارانه ده‌كات بۆ ده‌ره‌نجام،له ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی ده‌به‌سترێت،وه له یه‌كێك له قڵیشه‌كان ده‌به‌سترێت (PCI, PCI-E, PCI-E 2.0, یان AGP)،وه‌ك كارتی گرافیك
Removable media devices
كۆمه‌ڵێك ڕه‌قه‌كاڵا ده‌كرێته‌وه ئه‌توانی له كۆمپیوته‌ری جیای بكه‌یته‌وه،له‌وانه:
- CD (compact disc)-ئه‌م جۆره‌یان ئه‌توانی جودای بكه‌یته‌وه،هه‌وه‌ها له هاوپۆلی گۆرانی و زانیارییه،
- CD-ROM Drive-ئه‌م ئامێره به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر سی دی بێت،
- CD Writer-به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه،وه زانیاری بخه‌یته سه‌ر سی دی،
- DVD-كورتكراوه (Digital Versatile Disc)،ئه‌مه جۆرێكی تره له‌و ئامێرانه‌ی كه ئه‌توانی جودای بكه‌یته‌وه،توانی هه‌یه 12 جار زانیاری پاشه‌كه‌وت بكات،زۆر كات به‌كاردێت بۆ گۆرینه‌وه‌ی ڤیدیۆ،
- DVD-ROM Drive-به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر DVD
- DVD Writer-به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه،خستنه سه‌ری زانیاری له‌سه‌ر DVD
- DVD-RAM Drive-ئه‌مه جۆرێكی تره به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه،خستنه سه‌ری زانیاری به شێوه‌ێكی زۆر خێرا وه‌ئه‌م جۆره‌یان شتێكی تایبه‌تییه له DVD
- Blu-ray Disc-ئه‌م جۆره‌یان به شێوه‌ێكی زۆر به‌رز هه‌موو جۆره فۆرماتێكی ڤیدیۆ پاشه‌كه‌وت ده‌كات توانی 70 جار زیاتری هه‌یه كه زانیاری پاشه‌كه‌وت بكات له سی دی،
- BD-ROM Drive-به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر Blu-ray disc
- BD Writer-به‌كاردێت بۆ خستنه سه‌ری زانیاری وه هه‌روه‌ها خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر Blu-ray disc،
- HD DVD-ئه‌م جۆره‌یان به‌رده‌وام نه‌بوو له بازاڕدا بۆ فۆرماتی Blu-ray ،
- Floppy disk-ئه‌م جۆره‌یان زۆر كۆنه ئێستا له بازاڕدا نییه،وه به شێوه‌ێكی موگناتیسی ئیشی ده‌كرد،
- Zip drive-ئه‌مه سیسته‌مێكی تر بۆ پاشه‌كه‌وتكردن له سی دی،به‌ڵام توانێكی كه‌می هه‌یه،سه‌ره‌تا له Iomega ده‌رچوو له ساڵی 1994،