كۆمپیوته‌ر تاكه‌كه‌سی پێكهاتووه له كۆمه‌ڵێك كاڵاڕه‌قی كۆمپیوته‌ر،كۆمه‌ڵێك پێكهاتی فیزیاییه،ده‌به‌سترێت له كۆمپیوته‌ر،هه‌روه‌ها له ڕێگا هه‌ندێك به‌رنامه‌ی نه‌رمه‌كاڵا،
جۆره‌كانی كاڵاڕه‌قی كۆمپیوته‌ر
كۆمپیوته‌ر له‌ڕووی شێوازه‌وه جیاوازی زۆر هه‌یه وه جۆره‌ی كۆمپیوته‌ر تاكه‌كه‌سی له ڕووی سنووق (ی ڕه‌قه‌ڵاكانی كۆمپیوته‌ر).شێوازه‌وه له‌گه‌ڵ كۆمپیوته‌ری ڕوومێز،هه‌ر كۆمپیوته‌رێك پێكهاتووه له كۆمه‌ڵێك ڕه‌قه‌كاڵا،له‌وانه:
ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی - Motherboard
ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی گرینگترین پارچه‌كانی ڕه‌قه‌كاڵای كۆمپیوته‌ره،وه هه‌ر پارچه‌ێكی تر په‌یوه‌ندی به ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی كۆمپیوته‌ره‌وه هه‌یه،كه ڕاسته‌خۆ به ته‌خته‌ی سه‌ره‌كییه‌وه ده‌به‌سترێت،ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌یه:
- یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی-كورتكراوه‌ی Central Processing Unitـه،هه‌ندێك كات به دڵی كۆمپیوته‌ر ناوی ده‌بن،له ڕێگا Fanـه‌وه فێنكده‌كرێته‌وه،
- chipset-په‌یوه‌ندی هه‌یه له‌گه‌ڵ یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی وه هه‌ر شتێكی تر،وه هه‌موو پارچه‌كانی ڕه‌قه‌كاڵا كه ده‌كه‌ونه سه‌ر ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی،بۆ نموونه Ram
- Ram-بیرۆكه سیسته‌مێكی سه‌ره‌كییه وه شوێنێكی گرینگه بۆ پاشه‌كه‌وتكردنی زانیاری،چاوه‌ڕوانی كاره‌كان ده‌كات بۆ جێبه‌جێكردنی به‌رنامه و سیسته‌می ئیشپێكردن،
- Internal Buses-په‌یوه‌ندی یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی وه له‌گه‌ڵ هه‌ر یه‌كه له پێكهاتی ناوه‌كی وه له‌گه‌ڵ كارتی ده‌ره‌وه وه‌ك كراتی گرافیك،كارتی بڵندگۆ،
- هه‌روه‌ها
- سه‌رپه‌ریشتاری په‌یوه‌ندی بیرۆكه ده‌كات،بۆ Ram له‌گه‌ڵ PCI Express
- PCI Express-بۆ كارتی گرافیگ به‌كاردێت،
- PCI-بۆ هه‌ر كارتێكی تری لێ ده‌به‌سترێت،
- SATA-بۆ دیسكی ڕه‌ق،به‌كاردێت
- هه‌روه‌ها
- External Bus Controllers-یارمه‌تی پۆره‌كانی ده‌ره‌كی ده‌كات،هه‌روه‌ها ئه‌م پۆرتانه ڕاسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی به تێكردن/ده‌ره‌نجامه‌وه هه‌یه،یان هه‌ر كارتێكی ده‌ره‌كی ده‌به‌سترێت له ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی به هۆی PCI busـه‌وه
- USB
- FireWire
- eSATA
Power supply
كاره‌با دابین ده‌كات بۆ Fan بۆ فێنكردنه‌وه‌ی یه‌كه‌ی چاره‌سه‌ری ناوه‌ندی،هه‌روه‌ها ڤۆلتییه دابین ده‌كات بۆ ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی له‌گه‌ڵ دیكسی ڕه‌قی ناوه‌كی،
Video display controller
شیكاری هه‌موو ئه‌و كارانه ده‌كات بۆ ده‌ره‌نجام،له ته‌خته‌ی سه‌ره‌كی ده‌به‌سترێت،وه له یه‌كێك له قڵیشه‌كان ده‌به‌سترێت (PCI, PCI-E, PCI-E 2.0, یان AGP)،وه‌ك كارتی گرافیك
Removable media devices
كۆمه‌ڵێك ڕه‌قه‌كاڵا ده‌كرێته‌وه ئه‌توانی له كۆمپیوته‌ری جیای بكه‌یته‌وه،له‌وانه:
- CD - کورتکراوە "compact disc" ئه‌م جۆره‌یان ئه‌توانی جودای بكه‌یته‌وه،هه‌وه‌ها له هاوپۆلی گۆرانی و زانیارییه،
- CD-ROM Drive - ئه‌م ئامێره به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر سی دی بێت،
- CD Writer - به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه،وه زانیاری بخه‌یته سه‌ر سی دی،
- DVD - كورتكراوه (Digital Versatile Disc)،ئه‌مه جۆرێكی تره له‌و ئامێرانه‌ی كه ئه‌توانی جودای بكه‌یته‌وه،توانی هه‌یه 12 جار زانیاری پاشه‌كه‌وت بكات،زۆر كات به‌كاردێت بۆ گۆرینه‌وه‌ی ڤیدیۆ،
- DVD-ROM Drive - به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر DVD
- DVD Writer - به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه،خستنه سه‌ری زانیاری له‌سه‌ر DVD
- DVD-RAM Drive - ئه‌مه جۆرێكی تره به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه،خستنه سه‌ری زانیاری به شێوه‌ێكی زۆر خێرا وه‌ئه‌م جۆره‌یان شتێكی تایبه‌تییه له DVD
- Blu-ray Disc - ئه‌م جۆره‌یان به شێوه‌ێكی زۆر به‌رز هه‌موو جۆره فۆرماتێكی ڤیدیۆ پاشه‌كه‌وت ده‌كات توانی 70 جار زیاتری هه‌یه كه زانیاری پاشه‌كه‌وت بكات له سی دی،
- BD-ROM Drive - به‌كاردێت بۆ خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر Blu-ray disc
- BD Writer - به‌كاردێت بۆ خستنه سه‌ری زانیاری وه هه‌روه‌ها خوێندنه‌وه‌ی زانیاری له‌سه‌ر Blu-ray disc،
- HD DVD - ئه‌م جۆره‌یان به‌رده‌وام نه‌بوو له بازاڕدا بۆ فۆرماتی Blu-ray ،
- Floppy disk - ئه‌م جۆره‌یان زۆر كۆنه ئێستا له بازاڕدا نییه،وه به شێوه‌ێكی موگناتیسی ئیشی ده‌كرد،
- Zip drive-ئه‌مه سیسته‌مێكی تر بۆ پاشه‌كه‌وتكردن له سی دی،به‌ڵام توانێكی كه‌می هه‌یه،سه‌ره‌تا له Iomega ده‌رچوو له ساڵی 1994،
پاشەکەوتى ناوەکى - Internal storage
هەموو ڕەقەکاڵاکان ناو کۆمپیوتەر هەموو زانیارەکانى تێدایە,وە دواى بەکارهێنەر بەکارى دەهێنیت,وە کۆمپیوتەر زۆر بە هێز نییە,
- دیسکى ڕەق - Hard disk-شوێنێکى مام ناوەندە بۆ پاشەکەوتکردنى زانیاریەکان,
- Solid-state drive - ئەم پارچەیە لە شێوەى دیسکى ڕەق دەچێت,بەڵام پێکهاتى بەشەکانى ناجووڵاێتەوە لەگەڵ هەموو زانیاریەکان بە فۆرماتى دیجیتاڵ پاشەکەوت دەکات,
- RAID array controller - ئەم پارچەیە بەکاردێت بۆ بەڕێوەبەرندنى دیسکى ڕەقە,وە بۆ باشترکردنى وە جێبەجێ کردنى هەر کاتێک بانگى RAID array دەکات,
کارتى دەنگ - Sound card
هەموو کۆمپیوتەرێک دەنگى هەیە لە ڕێگاى بڵندگۆ دەنگ دەردەچێت لە پارچەى ئاودیۆ,وە هەموو کات کارتى دەنگ لە ناو تەختەى سەرەکى کۆمپیوتەر هەیە,وە ئەتوانى لە دەرەکیش بیبەستیت,زۆر بەى کارتى دەنگ هەم لە ناوەوە و دەرەوە هەیە,
ڕایه‌ڵه - Network
بۆ ئەوەى کۆمپیوتەرەکەمان ببەستینەوە بە ئەنتەرنێتەوە یان هەر کۆمپیوتەرێکى تر بێت,ئەوە لە ڕێگاى یەکێک لەمانە پەیوەندى دەکەین بە ئەنتەرنێتەوە:
- مۆدێم - Modem - ئەتوانین لە ڕێگاى dial-upـەوە پەیوەندى بگرین بە ئەنتەرنێتەوە یان بۆ ناردنى فاکس بە شێوەى ژمارە,بۆ زانیارى زیاتر لەسەر مۆدێم
- کارتى ڕایەڵە - Network card - ئەتوانى لە ڕێگاى DSL/Cableـى ئەنتەرنێتەوە یان پەیوەندى دەگرین بە هەر کۆمپیوتەرێکى تر لە ڕێگاى Ethernetـەوە کە لە زۆربەى تەختەى سەرەکى کۆمپیوتەر هەیە,
- Direct Cable Connection - ئەتوانى لە ڕێگاى هەر مۆدێمێکەوە بێت پەیوەندى دروست بکەیت لە نێوان دوو کۆمپیوتەرە,بەکارهێنانى serial portsـەکان یان Laplink نەرماکاڵایەکە بە کاردێت بۆ بەستنەوەى دوو کۆمپیوتەر یان زیاتر,ئەتوانى بە بەکارهێنانى Serial, Parallel, Dial-up networking, لەگەڵ Ethernet پەیوەندى دروست بکەیت,
Other peripherals
ئەتوانى پێکهاتى پارچەکانى دەرەکى ببەستیت لە کۆمپیوتەر,هەروەها دوو جۆر لەو پێکهاتەمان هەیە کە لە کۆمپیوتەر هەیە,تێکردن/دەرەنجام,لەخوارەوە ڕوونى دەکەینەوە,هەموو کات پارچەى دەرەکى هەیە بۆ کۆمپیوتەر,
تێكردن - Input
هەندێک پارچە هەیە تەنها کاریان تێکردنى زانیاریە بۆ ناو کۆمپیوتەر,لەوانە:
- دەق - Text - تێکردنى پارچەکان,
- ته‌خته‌كلیل - keyboard - ئەم پارچەیە بەکاردێت بۆ نوسینى دەق یان هەر ئامرازێکى تر بێت بە هۆى پەنجە دانان لەسەر دوگمەى تەختەکلیلەوە,بۆ هەر زمانێک بێت,
- نیشانده‌رى پارچەکان,
- مشك - Mouse - ئەم پارچەیە بەکاردێت بۆ جێبەجێکردنى هەموو کارەکانى کۆمپیوتەر,
- Optical Mouse - ئەمە جۆرێکى نوێ لە مشکى کۆمپیوتەر بە هۆى لێزەرەوە ئیش دەکات,
- پارچەکانى یارى,
- Joystick - کۆنترۆڵ کردنى سەرەکى ئەم پارچەیە بە هۆى دەستەوەیە جێگیرکراوە,لە کۆتایى هەر شتێک,
- Gamepad -
- Game controller -
ده‌ره‌نجام - Output
بە هۆى هەندێک پارچەوە هەموو کارەکانمان دەبینیین یان دەیبیستین,بزانیت ئەو پارچانە چییە:
- وێنه ، ڤیدیۆ،ده‌ره‌نجامی پارچه‌كان،
- Printer - به هۆی چاپكه‌ره‌وه ئه‌توانین،ده‌ق یان وێنه یان هه‌ر شتێكی تر چاپی بكه‌ین،
- Monitor - له ڕێگای ئه‌م پارچه‌وه ئه‌توانین هه‌موو كاره‌كانمان سه‌ێری بكه‌ین،وه یه‌كێكه له پارچه‌كانی ده‌ره‌نجام،
- بیستنی - audio - پارچه‌كانی ده‌ره‌نجامی ئاودیۆ،
- Speakers - به هۆی هه‌ر بڵندگۆێكه‌وه گوێ بیستی گۆرانی ده‌بیین،
- Headset -